Steeds vaker circuleren nepvideo’s op het internet. Een deepfake-video is een video waarin het gezicht van een persoon door middel van AI en machine learning over een bestaande video wordt geplaatst, of waarin stemgeluid wordt nagemaakt. Met een deepfake kun je iemand iets in de mond leggen wat hij of zij nooit gezegd heeft. Dit kan onschuldig lijken (bijvoorbeeld een komische parodie), maar het kan ook gevaarlijk zijn. Deepfakes kunnen misbruik worden om nepnieuws te verspreiden, de reputatie van politici of beroemdheden te schaden, of zelfs identiteitsfraude en chantage mogelijk te maken.
Wat is het risico? Het grootste gevaar van deepfakes is dat ze onze basis van vertrouwen aantasten. Als we niet meer zeker kunnen zijn of een video echt is, wordt “zien is geloven” niet langer vanzelfsprekend. Met een overtuigende deepfake kan een bekende persoon iets schokkends lijken te zeggen wat nooit echt heeft plaatsgevonden. Daardoor kunnen mensen misleid worden en raken nieuwsmedia en politiek ondermijnd. Het is daarom essentieel om te weten hoe je zo’n nepvideo kunt herkennen.
Hoe herken je deepfake-video’s? Praktische tips
Gelukkig zijn er meerdere signalen waaraan je een deepfake-video kunt herkennen. Hier zijn een paar vuistregels:
- Let op het gezicht en de gezichtsuitdrukkingen. In nepvideo’s bewegen gezichtshuidplooien soms onnatuurlijk mee, en micro-expressies (zoals fronsen of lachen) zijn niet consistent met de rest van het gezicht. Kijk bijvoorbeeld of de mondbewegingen natuurlijk in lijn lopen met de geuite woorden. Bij deepfakes klopt dat soms niet (de lippen bewegen anders dan de stemgeluid, zie synchroniciteit hieronder).
- Controleer belichting en schaduwen. Kunstmatige AI-video’s hebben vaak moeite met het realistisch berekenen van licht en schaduw. De lichtinval lijkt niet te kloppen: schaduwen kunnen ontbreken of op de verkeerde plek vallen. Neem een moment om te kijken of lichtbron en schaduwpatronen logisch zijn. Als de belichting niet klopt (bijvoorbeeld fel licht aan de ene kant van het gezicht en geen schaduw aan de andere), kan het een teken van manipulatie zijn.
- Accessoires en details. Kijk of de persoon symmetrische accessoires draagt. Bij deepfakes komen weleens foutjes voor: bijvoorbeeld wel een oorbel links, maar niet rechts. Of sieraden en brillen die er onnatuurlijk uitzien. Ook kleding en voorwerpen op de achtergrond kunnen onlogisch zijn geplaatst. Let op alle onnatuurlijke details, zoals extra vingers, rare patronen in het haar, of vreemde teksturen. AI maakt soms een hand met te veel vingers of een bril die op een ongelijke manier zit. Dergelijke inconsistenties zijn sterke aanwijzingen voor een deepfake.
- Ogen en ogenblikken. Bij echte mensen knipperen de ogen op een natuurlijke manier. In deepfake-video’s knipperen de ogen bijna nooit of niet synchroon met de rest van de expressie. Ook kunnen oogkleur en reflecties verschillen tussen beide ogen. Let op de ogen: als één oog een vreemde schaduw heeft of de blik glazig is, kan dat wijzen op kunstmatige afbeelding.
- Spraak en stem. Vaak wordt ook stemgeluid nagemaakt. Luister goed: klinkt de stem herkenbaar geëmotioneerd als de persoon iets intens zegt? Deepfake-stemmen klinken meestal vlakker en onemotioneel dan echte stemmen. Bovendien kunnen lipbewegingen net niet synchroon lopen met de stem (‘lip-sync’). Als het mondbeeld en de klanken niet exact matchen, dan is dat een duidelijke aanwijzing dat het video en audio niet uit één bron komen.
- Broncontrole. Waar komt de video vandaan? Een betrouwbare nieuwssite heeft meestal betrouwbare beelden. Een onbekende YouTube-video met ongewoon fragment is verdacht. Probeer de originele bron te vinden: zoek de titel of videofragmenten (een paar sleutelwoorden) op Google of YouTube. Als de video alleen op onbetrouwbare sites of accounts staat, wees dan extra wantrouwig.
Volgens deskundigen moet je ook altijd een sceptische blik hebben bij viral video’s van beroemdheden of politici. De MIT-onderzoekers noemen het instinct om fouten te zien. Stel daarom extra vragen bij video’s met sensationele inhoud: “Is dit de originele opname? Stamt het echt van deze bron?” Zo voorkom je dat je nepnieuws gelooft.
- Tools gebruiken. Er bestaan speciale tools om deepfakes te detecteren, vooral voor gevorderden. Een voorbeeld is de Deepware Scanner: hiermee kun je een videolink laten analyseren op tekenen van manipulatie. Ook het omgekeerd-zoeken van beelden kan helpen: maak met een schermopname een foto van een verdachte scene en gebruik Google Afbeeldingen. Vindt Google het beeld nergens anders, of alleen op anonieme blogs, dan kan het fake zijn. Daarnaast ontwikkelt een team van universiteiten een gratis DeepFake-o-meter voor browsers. Tot slot, blijf kritisch: gebruik minimaal twee betrouwbare bronnen om belangrijke claims te checken.
Kortom: Controleer bij elke video kritisch gezichtsexpressies, licht, randen, geluidskwaliteit en bron. Met rust en aandacht pik je vaak zelf al menselijke fouten op. Helpt dat niet, gebruik dan aanvullende tools (zoals Deepware Scanner) of vraag hulp aan een expert. Zo voorkom je dat je misleid wordt door een deepfake nepvideo.
Geef een reactie